Corona crisis en de gevolgen
Inleiding
De hele wereld wordt momenteel zwaar getroffen door de gevolgen van het Corona-crisis en de maatregelen die moeten worden genomen om verspreiding van het virus tegen te gaan, totdat er een vaccin is ontwikkeld. Onze gemeente is zeer zwaar getroffen door het Corona virus waarbij veel doden en zieken te betreuren zijn. In de hechte Zwartewaterlandse gemeenschap zal dat nog lang psychosociale gevolgen hebben. Ook in onze eigen organisatie kennen wij (veel) collega's die familieleden of vrienden zijn verloren aan het corona-virus. Wij proberen, zowel in de samenleving als voor onze collega's, aandacht te hebben voor de psycho-sociale gevolgen en met raad en daad de gemeenschap en collega's in onze organisatie bij te staan.
Wij hebben in de eigen organisatie direct bij het ontstaan van de corona-crisis een ambtelijk crisisteam geformeerd, waarin veiligheid, beheer openbare ruimte, communicatie en personeelszaken onder leiding van de gemeentesecretaris dagelijks de actuele stand van zaken in de samenleving en de eigen organisatie wordt gemonitord. Hierdoor kunnen wij ook snel de besluiten nemen die nodig zijn om de samenleving en de eigen organisatie zo goed mogelijk door te laten functioneren en extra ondersteuning te bieden waar dat mogelijk is. Het trieste feit dat Zwartewaterland zo zwaar getroffen is door het corona-virus brengt met zich mee dat Hasselt landelijk nieuws is geworden met de bijbehorende media-aandacht in regionale en landelijke media. Burgemeester Bilder informeert de Zwartewaterlandse samenleving via de lokale omroep Zwartewater FM over de actuele ontwikkelingen.
Naast de sociale gevolgen wordt ook de economie hard getroffen door de maatregelen die worden genomen om verspreiding van het virus tegen te gaan. Vele zelfstandigen zijn zonder werk komen te zitten. In diverse economische sectoren kraakt de economie in zijn voegen en de verwachting is dat veel ondernemingen niet overeind blijven. De corona-crisis en de maatregelen die momenteel worden genomen, raken ook de gemeentelijke beleidsterreinen.
Nu de samenleving, zeer voorzichtig, weer iets meer van het slot gaat, werken we op verschillende terreinen hard om protocollen te ontwikkelen die het mogelijk maken om de economie en de samenleving weer te laten functioneren.
Gemeentelijk beleid/algemeen beeld gevolgen Corona-crisis
Ten aanzien van de meeste zaken hebben wij het standpunt ingenomen dat we maatwerk leveren bij het coulant omgaan met gemeentelijk beleid voor inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties die worden getroffen door de economische gevolgen van de Coronacrisis. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om verzoeken voor kwijtschelding voor de aanslag gemeentelijke belastingen of sportclubs die aangeven de huur van de accommodatie niet te kunnen betalen. Onze indruk op dit moment is dat veelal sprake is van betalingen die later dan normaal plaatsvinden. Wij gaan er vooralsnog van uit dat uitstel in de meeste gevallen niet leidt tot afstel van betaling.
Sociaal domein
Voor het sociaal domein geldt in zijn algemeenheid dat het rijk heeft aangegeven extra kosten te vergoeden aan gemeenten. Dat geldt bijvoorbeeld voor WMO en Jeugdhulp, maar ook voor noodopvang in kinderdagverblijven voor vitale beroepsgroepen en voor de TOZO-regeling voor zelfstandigen. Aan gemeenten is gevraagd om te zorgen voor continuïteit bij zorgaanbieders om te voorkomen dat daar financiële problemen ontstaan en zorgaanbieders omvallen. Het betekent dus dat wij momenteel zorg doorbetalen aan zorgaanbieders, terwijl die zorg niet geleverd kan worden. We zijn met alle zorgaanbieders in gesprek om in die gevallen te zorgen dat er wel, zoveel mogelijk, een alternatief wordt geboden en dat er toch ondersteuning is voor degenen die daarvan afhankelijk zijn.
Ook voor leerlingenvervoer en maatwerkvervoer (WMO) is afgesproken dat 80% van de kosten doorbetaald wordt terwijl daar geen prestatie voor wordt geleverd. Een risico daarbij is dat de eigen bijdrage voor de periode dat geen vervoer plaatsvindt door de gemeente wordt terugbetaald. Daar staat tegenover dat mensen die een vergoeding krijgen die deels terug moeten betalen. Op dit moment is nog niet in te schatten of die verrekening helemaal budgettair neutraal uitvalt.
Het risico is dat er een grote groep mensen is, die na een hele korte periode WW-uitkering, snel bij gemeenten in de bijstand instroomt. Dit blijkt uit informatie van het UWV. Momenteel is nog niet inzichtelijk hoeveel mensen dat daadwerkelijk zijn en wat de gevolgen voor de buiguitkering (de middelen die de gemeente van het rijk ontvangt om de bijstandsuitkeringen te betalen) zijn.
Ook is niet inzichtelijk wat de kenmerken van deze groep zijn en of zij relatief snel weer naar een baan bemiddeld worden of dat dit langere tijd duurt. Er worden tijdelijk geen/minder inwoners met een arbeidsbeperking begeleid naar leerwerkplekken, dagbesteding en regulier werk.
Dagbestedingslocaties zijn gesloten en de economie ligt voor een groot deel stil. Door de corona-crisis zijn ook de aanvragen voor het regionale ontwikkelfonds 'Upgrade jezelf' fors teruggelopen. Ook is een groot deel van de aangevraagde cursussen en trainingen vervallen of verplaatst naar een later moment. Ondernemers kunnen individueel of gezamenlijk een bijdrage verkrijgen uit dit fonds voor ontwikkel- en scholingsactiviteiten. In de eerste helft van 2020 hebben enkele bedrijven uit onze gemeente gebruik gemaakt van dit ontwikkelfonds. Het fonds maakt deel uit van de Human Capital Agenda van de Regio Zwolle, waarin onze gemeente participeert. Het doel was en is om een aantrekkelijke arbeidsmarkt te creëren die tegen een stootje kan.
Ruimtelijk domein/beheer openbare ruimte
In het ruimtelijk domein zien wij dat de uitvoering van projecten/programma's waarin burgerparticipatie of het overleg en de samenwerking met andere overheden een belangrijke rol speelt, zoals de leefbaarheidsplannen en onderdelen uit het Interbestuurlijk Programma, in de tijd worden vertraagd doordat fysieke bijeenkomsten momenteel niet mogelijk zijn. Er is echter sprake van tijdsvertraging en geen sprake van afstel of financiële schade. Waar mogelijk worden fysieke bijeenkomsten vervangen door digitale (video) ontmoetingen om continuïteit te behouden.
Voor onze buitendienst heeft de corona-crisis grote gevolgen. In korte tijd zijn onder de inwoners veel doden te betreuren, waardoor grote druk op de begraafplaatsen is ontstaan. Onzerzijds willen wij onze bewondering uitspreken over de wijze waarop de medewerkers van de buitendienst, onder deze zeer zware en moeilijke omstandigheden hun taken op dit gebied hebben uitgevoerd en andere medewerkers die hun collega's hebben bijgestaan om het werk iets te verlichten.
Op het gebied van veiligheid zien wij een verschuiving naar extra capaciteit die voor handhaving in de openbare ruimte moet worden ingezet om de correcte uitvoer van corona-maatregelen binnen de gemeentegrenzen te controleren. Er is ook sprake van een verschuiving van preventieve handhavende taken naar een meer coachende vorm van handhaving om mensen de gelegenheid te geven aan de maatregelen te wennen, zonder dat direct verbaliserend wordt opgetreden. Hier is ook een compliment aan de ambtelijke organisatie op zijn plaats, omdat heel flexibel door de medewerkers van toezicht en handhaving, die normaliter voor handhaving van bouw- en milieuvergunningen worden ingezet, nu toezicht en handhaving wordt uitgeoefend op de uitvoering en naleving van corona-maatregelen. Wij verwachten daarom dat sprake is van een verschuiving van werkzaamheden die binnen de begroting kan worden opgevangen.
Recreatie en toerisme
In de programmabegroting is voor deze raadsperiode een doelstelling opgenomen om het aantal toeristische overnachtingen met 4% te laten stijgen. De maatregelen om het corona-virus te bestrijden hebben grote invloed op de toeristisch-/recreatieve sector die in ieder geval dit jaar grotendeels accommodaties gesloten moet houden. Deze doelstelling wordt (mede) daardoor niet gerealiseerd.
Belastingen en leges
Op het terrein van gemeentelijke belastingen en leges zien wij wel een aantal directe financiële gevolgen voor de gemeente. Het gaat dan bijvoorbeeld om toeristenbelasting die niet wordt geheven omdat hotels, campings en andere recreatievoorzieningen gedurende langere tijd gesloten zijn. Precariobelasting op terrassen van horecaondernemers en andere uitstallingen op straat die er niet zijn geweest omdat de ondernemingen gesloten zijn. Minder havengelden omdat het aantal passanten in de (jacht)havens veel minder is dan in andere jaren.
De corona-crisis heeft natuurlijk ook gevolgen voor de gemeentelijke organisatie. Hoewel de aanpassingen uit organisatorisch oogpunt groot zijn, er wordt zoveel mogelijk thuis gewerkt en vergaderingen en overleggen vinden veelal digitaal plaats, zijn de financiële gevolgen vooralsnog beperkt. Wel is in korte tijd het aantal thuiswerkaccounts fors uitgebreid maar de verwachting is dat die kosten (ca. € 10.000) in het bestaande budget worden opgevangen. Voor zover op dit moment mogelijk, zijn die financiële gevolgen in de tabel in het hoofdstuk financiële ontwikkelingen weergegeven.
De resultaten die onze gemeente, ondanks de intrede van de corona-crisis, boekt in de eerste helft van dit jaar beschrijven we hierna per programma.
Planning & control cyclus, budgetrecht en sturingsmogelijkheden gemeenteraad
Het is op het moment van schrijven van deze Zomernota nog erg lastig om de gevolgen van de Corona-crisis goed in beeld te brengen. Het is nog lastiger om de financiële gevolgen voor dit jaar en volgende jaren te kwantificeren. Tegelijkertijd willen wij de Raad zo goed mogelijk faciliteren om de sturingsmogelijkheden en het budgetrecht op de uitvoering van het gemeentelijk beleid uit te voeren.
De gemeente is, via de VNG, maar ook in Overijssel met de Provincie en andere Overijsselse gemeenten in overleg om ook zoveel mogelijk een gezamenlijk beeld te ontwikkelen op de gevolgen van de corona-crisis en ook om van elkaar te leren en niet allemaal hetzelfde wiel uit te vinden.
Wij stellen voor om de gevolgen van de corona-crisis nauwkeurig te volgen en u daar periodiek, in de planning & control cyclus, over te rapporteren. Normaliter brengen wij per jaar één bestuursrapportage (deze Zomernota) uit. Voor dit jaar stellen wij, vanwege de bijzondere omstandigheden en ook vanwege het gebrekkig inzicht dat er nog is in de verdere gevolgen van de corona-crisis, voor om ook bij de behandeling van de Programmabegroting in het najaar opnieuw de gevolgen van Corona op de gemeentelijke begroting te delen. Als het nodig is, vindt er dan ook in het najaar nog een bijstelling van de begroting aan de gevolgen van de corona-crisis plaats. In het najaar is er hopelijk scherper zicht op de gevolgen voor de lopende begroting 2020.